بررسی تأثیر پیچیدگی عینی، پیچیدگی ذهنی و نوع محصول وظایف کاری بر رفتار تعاملی جستجوی اطلاعات دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده هدف: هدف این پژوهش، بررسی تأثیر ویژگی های وظیفه کاری (پیچیدگی عینی، ذهنی و محصول وظیفه کاری) بر رفتار تعاملی جستجوی اطلاعات دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد به منظور ارائه راهکارهایی برای بهبود ساختار نظام های تعاملی بازیابی اطلاعات است. طراحی نظام های تعاملی بازیابی اطلاعات و نیز نظام های شخصی سازی شده که با ویژگی های انسانی و محیط جستجوی اطلاعات هماهنگ باشند، با شناسایی و درک تعامل انسان و اطلاعات میسر است. مطالعه هر یک از ابعاد تعامل نیازمند شناخت بافتی است که در آن چنین تعاملی رخ می دهد. ازجمله عوامل اساسی بافت، وظیفه کاری کاربران است که محرک جستجوی اطلاعات شخص تلقی می شود. در این راستا، این پژوهش به بررسی رفتار تعاملی اطلاعات کاربران با مطالعه وظیفه کاری به عنوان بافتی می پردازد که کاربر را احاطه کرده است. روش شناسی: این پژوهش به روش ترکیبی (کمی و کیفی) انجام پذیرفته است. جامعه آماری را دانشجویان کارشناسی ارشد حوزه علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه فردوسی ورودی سال 92-1391 تشکیل می دهند. از طریق سه مرحله نمونه گیری (تصادفی طبقه ای، نمونه گیری سهمیه ای و داوطلبانه)، تعداد 30 آزمودنی انتخاب و هرکدام طی جلسات جستجوی انفرادی به انجام 6 وظیفه کاری متفاوت ازنظر سطح پیچیدگی عینی (بالا، متوسط، پایین) و محصول (ذهنی و تصمیم گیری) پرداختند. داده های مربوط به رفتار تعاملی دانشجویان با استفاده از ثبت گزارش بلنداندیشی و رخدادها و پیچیدگی ذهنی از طریق پرسشنامه (آلفای کرونباخ=88/0) سنجیده شدند. روایی ابزارها توسط اعضای هیأت علمی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه فردوسی تأیید شد. یافته ها: یافته ها نشان داد که تعامل دانشجویان با نظام های بازیابی اطلاعات برحسب نوع محصول و سطح پیچیدگی عینی وظیفه کاری متفاوت است. پیچیدگی ذهنی وظیفه کاری با انتخاب نظام¬های بازیابی، بررسی نتایج جستجو (به جز در فهرست¬های رایانه¬ای تحت وب)، بررسی منابع اطلاعاتی مورد مراجعه و ذخیره شده، تعداد پرس وجو های صادرشده، میزان استفاده از امکانات جستجو، تعداد حروف اضافه و کلمات بی معنای پرس وجو و زمان جستجو رابطه مثبت و با تعداد صفحات وب مورد مراجعه، رضایت و درک کاربر از موفقیت خود در فرآیند جستجو رابطه منفی دارد. همچنین یافته ها نشان دادند علاوه بر معیار موضوع، پنج دسته معیارهای مربوط به نظام های بازیابی اطلاعات، معیارهای مربوط به عوامل شناختی (دانش و نگرش)، ویژگی های اقلام اطلاعات و منبع اطلاعات و عوامل مربوط به بافت وظیفه کاری نیز بر تعامل کاربران با اطلاعات نیز تأثیرگذار است و بسته به سطح پیچیدگی ذهنی وظیفه کاری و محصول وظیفه کاری کاربر، معیارهای اثربخش یا بازدارنده تعامل وی با اطلاعات تغییر می کند. نتیجه گیری: لازم است تا در طراحی تعاملی و شخصی سازی نظام های بازیابی اطلاعات به ویژگی های وظیفه کاری توجه گردد. پیشنهادهای برخواسته از این پژوهش می تواند در طراحی مجدد نظام های بازیابی اطلاعات از بعد ساختاری و تعاملی موثر به کار گرفته شوند. کلیدواژه ها: وظیفه کاری؛ پیچیدگی ذهنی؛ پیچیدگی عینی؛ محصول؛ رفتار تعاملی جستجوی اطلاعات؛ رفتار اطلاع یابی؛ رفتار پرس وجو، معیار تعامل.